AVRUPA’YI HIYARA BOĞAN TÜRK: SEYDULLAH GÜRKAN

Adıyaman Besni doğumlu Seydullah Gürkan, Hollanda tarlalarındaki işçilik deneyimini, şimdi seracılıkta sürdürüyor ve tüm Avrupa’ya hıyar ihraç ediyor.

Biri 40 dönüm, diğeri 20 dönüm olan seralarında, 4 bin ton hıyar üreten becerikli Türk, 10 dönümlük bir serada da Türk patlıcanı yetiştiriyor.

Toprak yerine izocam süngeri kullanan Gürkan, sera sayısını artırıyor…

İlhan KARAÇAY’ın haberi:

Öncelikle, ‘salatalık’ yerine, argo sayılan ‘hıyar’ vurgulamasını yaptığım için özür dilerim. Bunu yapmamın sebebi, aynı zamanda ‘badem’ de denilen bu sebzenin, gerçek adını kullanmak tercihimdendir. Yazımın sonunda bu sebze türünün açıklamasını bulacaksınız.

Tam 30 yıl önceydi. Hollanda’da bir Türk, ‘Tereciye tere satıyor’ misali, seracılıkta Hollandalılar’a ders veriyordu.
Amsterdam sebze-meyve halinde toptancılık yapan Zeki Serdar Çakır, müşterilerine daha çabuk ve daha ucuz mal verebilmek için, Lahey dolaylarındaki bir köyde seracılığa başlamıştı.

Çok türlü sebze üretimi ile ünlenen Çakır ile, 1992 yılında bir röportaj yapmış ve bu röportajı GÜNAYDIN gazetesinde tam sayfa yayınlamıştım.

Şimdi aradan tam 30 yıl geçti. Kim bilir daha ne kadar Türk seracı çıkmıştır Hollanda’da…
Ama bunlardan birini daha tesadüfen buldum.
Mersin’den Hollanda’ya bir ziyarette bulunan ünlü işadamı dostum Ali Doğan telefon açmıştı. “Gel Karaçay gel, sana vereceğim adrese gel de, bir Türk’ün tüm Avrupa’yı nasıl hıyara boğduğuna şahit ol” diyen dostumun sözünü dinlemiş ve bu kez Hollanda’nın kuzeyindeki Zwolle’ye yakın İjsselmuiden köyüne gitmiştim. Köye varmadan önce, civarda gördüğüm sera sayısı beni çok şaşırttı ve tam 55 yıl yaşamakta olduğum Hollanda’yı iyi tanımamış olduğumu ortaya çıkardı.

Mersinli ünlü işadamı Ali Doğan (solda) ve Avrupa’yı hıyara boğan Seydullah Gürkan (sağda), bir bayan eleman ile…

Köye geldiğim sırada gördüklerim ise daha da şaşırtıcıydı.
Bana verilen adrese gittiğim sera, 20 dönüm büyüklüğündeydi ve sera dışındaki sandıklar dolusu hıyar kamyonlara taşınıyordu.

Seraya yanaşınca, oranın patronu Seydullah Gürkan beni kapıda karşıladı. Daha sonra da Mersinli dost Ali Doğan ile kucaklaştım.
Seydullah Gürkan 24 Aralık 1974’te Adıyaman Besni’de doğmuş. 23 yaşındayken Almanya’nın Dortmund kentine gelmiş ve burada meyve-sebze halinde işe başlamış.
2001 yılına kadar işçilik yaptıktan sonra, 2002 yılının ocak ayında, Hollanda’dan biber, patlıcan ve hıyar alarak Almanya’daki marketlere satmaya başlamış. Kazandığı paralar ile yatırım yapmayı hedefleyen Gürkan, 2010 yılında, işbirliği yaptığı bir seranın sahininden 20 dönümlük serayı satın almış. Toprak yerine izocam süngeri kullanan Gürkan, Türk insanının daha çok sevdiği Türk tipi mini hıyar üretmeye başlamış. Almanya dışında İsvec, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Hollanda ve İngiltere’ye ihracat yapan Gürken, 2016 yılında bu kez 40 dönümlük bir serayı satın almış. Hıyar üretimi, diğer çeşitlerden çok daha elverişli bir üretimdir. Zira, ocak ayında ektiğiniz fidanlar, mart ayından kasım ayı sonuna kadar sürekli meyve veriyor. Hıyarlar koparıldıkça, yerine yeni çiçek açıyor ve meyve üretimi devam ediyor. Gürkan da böylece yılda 4 bin ton hıyar toplamış oluyor.

Seydullah Gürkan, bizi 20 dönümlük serasından 40 dönümlük diğer serasına götürürken, yol üzerindek, bir çilek serasının önünde durdu. Seranın ön tarafında kocaman bir market vardı. Bu markete girenler, çilekten yapılmış çeşitli tatlı, muhallebi ve sütlaç çeşitlerini yiyebiliyorlar, çay ve kahvelerini içebiliyorlar.

Ayrıca, dışarıda yerleştirilmiş olan, bankamatiğe benzeyen dolaplardan, para atılarak, otomatik olarak bir kiloluk çilekleri satın alabiliyorlar. Seydullah Gürkan, bizi de ağırladığı bu çilek marketindeki sohbette, 30 dönümlük bu çiçek serasını çok yakında satın alacağını anlattı.

40 dönümlük hıyar serasına geldiğimiz zaman gözlerimize inanamadık. Uçsuz bucaksız bu serada mini salatalık (hıyar) üretetiliyordu. Tam olarak dolaşmamız halinde bitkin bir hale geleceğimiz bu seradan çıkarken, otomobilimin bagajına iki sandık hıyar konması da unutulmadı.

Buradaki incelemerimizden sonra bu kez bizi 10 dönümlük patlıcan serasına götürdü Seydullah Gürkan. Burada da Türk tipi patlıcan üreten Gürkan, bitişikte bulunan 40 dönümlük bir serayı da patlıcan üretimi için satın alacağını anlattı.

VİKİPEDİ’DE SALATALIK-HIYAR

Hıyar veya salatalık (Cucumis sativus), kabakgiller (Cucurbitaceae) familyasından bir bitki türü ve meyvesine verilen ad. Anayurdunun Kuzey Hindistan olduğu sanılan bitkinin tarımı çok eski dönemlerden beri yaygın olarak yapılmaktadır.

Etimoloji

İtalyanca salata kelimesi “tuzlanmış sebze, turşu” anlamına gelmekte olup, Türkçeye de bu dilden girmiştir. İtalyanca sözcük Geç Latince aynı anlama gelen herba salata deyiminden türetilmiştir. Bu sözcük Latince “tuzlamak” anlamına gelen salare fiilinden +()t° ekiyle türetilmiştir. Salata kelimesi turşu anlamını kaybederek modern anlamına evrilmiş, ancak “turşuluk hıyar” manasında ki salatalık formu Türkçede orijinal anlamını korumuştur. Fransızca salade ile İngilizce salad kelimeleri de nihai olarak İtalyancadan ödünçlemedir.^[1]

Türkçede yer alan hıyar kelimesi Farsça aynı anlama gelen خيار (χiyār) sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Arapça “seçme, tercih” manasındaki χiyār kelimesinden alıntı olabilir; ancak bu bağlantının kesin olmadığı belirtilmiştir. Bir Türk dilinde kelimenin ilk kaydı Codex Cumanicus‘da χear şekliyle yer almaktadır. Eski Anadolu Türkçesi‘nde ki ilk kayıt Süheyl ü Nevbahâr adlı Farsça mesnevinin Türkçe çevirisinde görülür.^[2]

Morfolojik özellikleri

Hıyarın, sarılgan özellikteki ince yapılı ve boğumlu gövdesi, beş köşeli ya da 3-5 loplu tüylü yaprakları ve yaprakların koltuğundan çıkan tek eşeyli sarı çiçekleri vardır. Kimi zaman dikenli, parlak yeşil renkli bir kabukla örtülü ince uzun ve silindirimsi meyvelerinin içinde çok sayıda tohum bulunur.

Bu bitki her türlü iklimde yetişir fakat tundrada yetişemez. Bol su seven bu bitki kurak yerlerde yetişmez. İç anadoluda tarımı yaygındır. Gübre kullanımı ile verim artırılır. Zirai ilaç kullanılması doğa ve bitki için zararlıdır ve tavsiye edilmez.

Kullanımı

Besin değeri düşük bir meyve olan hıyar genelde kahvaltıda, salatalarda ve turşularda kullanılır. Bazik özellikteki özsuyu çeşitli kozmetik ürünlerinin bileşimine girer.

Besin değerleri

100 g taze hıyarın içerdiği besin değerleri şunlardır: 15 kalori; 0,9 g protein; 3,4 g karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,1 g yağ; 0,5 g lif; 27 mg fosfor; 25 mg kalsiyum; 1,1 mg demir; 6 mg sodyum; 160 mg potasyum; 11 mg magnezyum; 250 IU A vitamini; 0,03 mg B1 vitamini; 0,04 mg B2 vitamini; 0,2 mg B3 vitamini; 0,042 mg B6 vitamini; 67 µg folik asit ve 11 mg C vitamini.

Üretimi

Salatalık üretimine göre ülkeler listesi

Salatalık ve kornişon üretimi, 2019
Ülke	(milyon ton)
Çin	70.3
Türkiye	1.9
Rusya	1.6
Ukrayna	1.0
İran	0.9
World	87.8
Kaynak: Birleşmiş Milletler’in FAOSTAT’ı[3]

2019 yılında dünya salatalık ve kornişon üretimi 88 milyon ton idi ve toplamın %80’i ile Çin üretimde liderdi.