Her meslek dalının kendi içinde topluma hizmet ettiği özelliklerinden dolayı arz ettiği bir önemi vardır. Mardin esnaf sektöründen lokantacılık mesleği de toplumda kuşkusuz çok önemli bir işlevi vardır. Lokantacılık mesleği Mardin’de bir sanat, erbab mesleğiydi. Lokantacılık mesleğinde; çıraklık, kalfalık ve ustalık merhalelerini geçmeden sanatın icrası mümkün değildi. Bu mesleği kimler icra etmedi ki Mardin’de;
Bab-ıl Mişkiye’den başlayıp Bab-ı Sur ve Meydanbaşında’kilere kadar bu erbabları/ustaları anacağız.
Bab-il Mişkiye’de eski otogar karşısında;
-Muhammed İl-Mecnun (Nayır) vardı. Meşhur kebabıyla yanında Selim Usta ve değerli çalışanlarıyla oradaki vatandaş ve esnafa hizmet ederdi. Rahmetli Mehmet İl-Mecnun gelen müşterilerinin mutlaka masalarına uğrar, talepleri ile bizzat ilgilenirdi.
-Hacı İbrahim Beyt il Ğaşşuk (Çapşek) lokantası. Sulu yemekleri ile müşterisine hizmet ederdi. Rahmetli kardeşi Abdo (A.Kadir) ile burada lokantacılık mesleğini icra ederlerdi. Rahmetli Hacı İbrahim abimiz Milli Görüş geleneğinin Mardin’deki temsilcilerindendi. Hacı Fehim Adak’ın siyaseten en yakın olduğu isimlerdendi. İslami duyarlılığı ile Cuma günleri tatil yapar ve haftanın diğer günleri hizmetine devam ederdi.
-Bab-İl Mişkiye’de Nezir ve A.Kadir Kasso lokantalarıyla; sulu yemek ve kebap ile esnaflık hizmetlerini yaparlardı.
-Münir Rebeno (Atakum) Mini Mutfak lokantasıyla Altıntaş iş merkezi karşısında ki dükkanında mesleğini icra ederdi. Farklı damak lezzeti uygulamasıyla, Mardinlilere ilk bezelye türü yemeklerle tanıştıran kendisiydi. Daha sonra Turistik Restaurant’a geçiş yaptı.
Cumhuriyet Alanında;
-Ünsal Kebap Lokantasını Şeyhmus Zoone ve Münir Kasso işletirlerdi. Günlük taze kebapları ile faaliyetlerini sürdürürlerdi.
-Tüccarlar Kulübü vardı. Önceleri bu yeri rahmetli Ali (Çavuş) Mazi çalıştırdı, daha sonra 80/90’lar arası faaliyetlerini Kenan Gölbaş himayesinde devam etti. Meşhur garsonları Muvvafak bey ve Günay Berbercuma ile vatandaşa hizmet ederlerdi. Daha sonra Semih Hocaoğlu’na devredildi.
-Turistik Restaurant; Otel Bayraktarın ilk katında geniş alanı ile ilk zamanlarda Hamit Hamzaoğlu tarafından işletilirken daha sonrada İbrahim İl-Mecnun (Nayıroğlu) ve Münir Rebeno’nun (Atakum) ortaklığında sulu yemek ve kebap çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürdü. Seçkin halk kitlesine uzun yıllar hizmette bulundular. Tüccarlar kulübünden buraya gelen Günay Berbercuma ve Çetin Kırmızıoğlu’da Turistik otel restaurantın da uzun yıllar hizmette bulunan hemşerilerimizdendir. Halen bu iki kardeşimiz farklı restaurantlarda faaliyetlerini sürdürmektedirler.
-Meşhur Imzeil İl-Şarabi (Çengel) Lokantası ile sulu yemek ve kebap çeşitleri ile hizmet ederdi. Ömer Tıne, Hamat Abata (Akbulut) burada Mardinlilere hizmet yapar/çalışırlardı.
Imzeil lokantasının hemen yanında;
-Şoförler Lokantası vardı. Hacı Ayşoke, Kemal+Hüsnü+Münir ve Ahmet Ayşoke kardeşler sulu yemek, kebap, döner ve ızgara çeşitleri ile faaliyetlerini burada uzun yıllar sürdürdüler.
-Şahım Pasajı yapılmadan önce (Beyt Aynferğe) Nihat Aytekin’in Lokantası; Lahmuacun çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürmekteydi.
Sokul-ıl Bakar’da
-Rahmetli Hacı Ramazan il Gırsevi lokantası sulu yemek çeşitleri ile çocuklarıyla birlikte faaliyetlerini devam ettirdiler. Halen çocukları burada devam ediyorlar.
-Sokul-ıl Bakar tam Turistik otelin altında cami yanında Bayt Geloo ‘ların işlettiği sulu yemekli lokanta ve sürekli bulundurdukları taze kaymak ile faaliyetlerini sürdürmekteydiler.
-Köşk Sineması yanında Avcılar Kulübü Lokantası Suphi Karatepe’nin işlettiği lokantalardandı. Burada Zeyni Berbercuma Lokantanın ana omurga çalışanıydı.
Vakıflar bankası yanında bulunan; Ârasaya 1. Caddeden inerken vakıflar bankası altı İle Ârasa’nın üstünde yer alan ve işletmeciliğini Münir Sami’nin yaptığı lokanta bulunmaktaydı. Burada hacı Şeyhmus Meraler meşhur kebabı ile faaliyetlerini sürdürmekteydi.
Yaz tatilinde; Mardin gençlerinin ekseri çoğunluğunun yolu bu lokantalar da çırak olarak geçmiştir. Sokaklarda başı boş gezmesin ve hayatı öğrensin diye aileleri tarafından çocuklarını çırak olarak lokantalara verirdi. Çoğunun meslek hayatı ya bulaşıkçılık ya da temizlikçi, garsonluk seviyesinde kalırdı. Nadir olarak bu meslekte devam edip ustalığa yükselenler de olurdu.
Kız Meslek Lisesi civarında;
-Başak Palas Otelin altında Cemil Haydo’nun (Çarka) işlettiği lokanta vardı. Kebap çeşitleri ile faaliyetlerini sürdüren lokanta da döner ustası Yaşar Meraler’de uzun yıllar mesleğini bu lokanta da icra etti.
-Dendule Lokantası (Adana kebap salonu); Münir ve Davut Dendule (Uzuner) kardeşler yaptıkları sulu yemek ve kebap çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürmekteydiler.
-Bir dönem Sılo Ğariboo’nun işlettiği ve daha sonra Münir Sami’ye devredilen tüccarlar kulübü’de (kuyumcular çarşısı üstü) içkili restorant olarak faaliyetlerini sürdürdü.
-Rıdo Kebap evi. Rıdo’nun oğlu rahmetli Mehmet Örük, damat Mehmet Kesman ve diğer ortaklarıyla Mardin’in kebap açısından tanıtımının yapıldığı önemli lokantalardandı. Kıyma makinasından geçirilmeden sadece bıçakla doğranan etlerle kebab’a farklı bir lezzet katarak, önemli bir müşteri portföyü oluşturmuşlardı.
-Beyt Armuşeler Lokantası; Rahmetli Beşir Armuşe çocukları Kemal+Nuri ve Hikmet Armuşe ile birlikte yaptıkları sulu yemek ve kebap çeşitleri ile faaliyetlerini bu lokanta da sürdürdüler. Hikmet Armuşe daha sonra kasaplar çarşısı tarafında ızgara köfte çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürdü. Sabah çorbasını rahmetli Beşir Armuşe’de içen ve çok ekmek yiyen Mardinli Hamallara teklifi; “Çorba bizden, ekmek sizden. Sadece ekmek parasını sizden alırız.” sözü çok meşhurdur.
-Meşhur İstanbul Lokantası sahibi Nezir İl Beggim (Beşir Armuşe’nin karşısında); yaptığı kavurma yemeği ile meşhurdu. Öğlen 12’de servisi bitirirdi. Bir gün İzmir köftesi yapar, ertesi gün fasulye ile devam ederdi. Fakat ana yemeği kavurmaydı. Bu kavurma yiyeceğinin özel müşteri pörtföyü vardı. İlçelerden sadece kavurma yemeğe gelenler bile oluyordu.
Yine meşhur Lokantacı Emin İl-Istanbuli’de bu lokantacı esnaflarımızdandı.
—Hüseyin Farmanoo (Elalmış) Lokantası (Beşir Armuşe yanında) sulu yemek çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürürdü. Edip ve Ali Akdoğan çalışanlarıyla farklı bir damak lezzeti sunarlardı.
-Hasan Ayyar(Ammar) karşısında Hüseyin usta (Akatak) sulu yemek ve makarna yemeği ile meşhurdu. Makarna yemek isteyen buraya giderdi.
-Hasan Ayyar çarşısı içerisinde Hacı Muhittin Akdenizli sulu yemek çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürürdü.
-Şehidiye Cami hemen yanındaki (şimdiki kebapçı Yusuf ustanın yerinde) çorbacı Remzi Beyt-il Şarabi lokantasında sadece çorba yapılır ve satılırdı. Her sabah büyük bir kazan çorba pişirilir ve vatandaşlara hizmetini sürdürürdü. Çorbasının çok meşhur olmasının bir sebebi de; çorbayı kemik suyu ile kaynatıp ayrı bir lezzet kıvamına gelmesinden kaynaklanıyordu.
Bugün oldugu gibi dışarda yemek yeme kültürü yaygın olmadığından, Mardin lokantalarının müşteri kitlesi bugüne göre daha azdı. Esnaf, köylü, memur ve dışardan Mardin’e mal getiren nakliyeciler lokantaların belli başlı müşteri kitlesidi idi.
Yaz ayına rastlayan Ramazan ayında, tüm lokantalar masa ve sandalyelerini kaldırımlara çıkarır, iftar saatinde birinci cadde şölen alanı gibi cıvıl cıvıl olurdu.
Eski Devlet Hastanesi yanında;
-Savurkapı Mahallesi muhtarlığı da yapan Ali Çavuş (Mazi’)nin açtığı lokanta vardı. Daha önce Ali Mazi Tüccarlar kulübünü de çalıştırmıştı.
-Alkanoğlu iş merkezi altında Hacı Derviş ve Hamit Paşavat’ların işlettiği lahmacun salonu’da vardı.
Mardin lokantalarının şüphesiz anlatılacak ve yaşanan birçok anıları vardı. Köyden hastaneye gelenlerin hastane çıkışında lokantalara uğraması çok güçlü bir kuraldı. Hasta refaketçileri istediği yemeği yerken; hasta olan kişi şifa bulması için mutlaka “kuşbaşı" yerdi.
Meydanbaşında da çeşitli lokantalar vardı.
-Mıhhe (Muhittin)Lokantacının işlettiği lokanta şimdiki Shell petrol ofisinin tam yerindeydi. Sulu yemek ve kebap çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürürdü.
-A.Fettah Tatlıdede (Beyt-il Gazzada) lokantası sulu yemek çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürürdü.
-Meşhur “Yol Uzak” seslenişi ile Nihat Güloz (Derike) Lokantası sulu yemek ve kebap çeşitleri ile faaliyetlerini burada yapardı.
-Meydanbaşı garaj içersinde kebap çeşitleri ile faaliyetlerini sürdüren Cemal il Surii vardı.
-Restaurant 86 Hacı İbrahim Pırpıt’ın işlettiği lokanta, sulu yemek ve kebap çeşitleri ile faaliyetlerini sürdürürdü.
-Kayacan sitesinde 1987’lerde İdreii Beyt-il Şarabi’nin işlettiği lokantada mahalli yemeklerle faaliyetlerini sürdürürdü.
-Kayacan Sitesinde Erakmanlar kardeşlerin lahmacun salonu faaliyetlerini sürdürmekteydi.
Tabi unuttuklarımız veya aklımıza gelmeyen lokantacı esnaflarımız da vardır. Eski Sit Alanındaki lokantacılarımızı yazarak hayır ile yad etmek istedik. Uzun yıllar Mardinlililerin damak zevkine hizmet eden bu esnaflarımıza; vefat edenlere Allah’tan rahmet, hayatta olanlara sıhhat afiyet diliyorum.
10/04/2020
Av. Mehmet Beşir Ayanoğlu
