İSTAHED: “Herkes Eşit Şekilde Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkına Sahiptir”

Her yıl 26 Ekim, hasta hakları konusunda farkındalık yaratmak ve sağlık hizmetlerinde saygı, güven ve etik ilkeleri hatırlatmak amacıyla “Hasta Hakları Günü” olarak anılıyor.

İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi Dr. Salih Bağdadioğlu, bu özel gün kapsamında yaptığı açıklamada, hasta haklarının tarihçesinden temel ilkelerine, hastaların sorumluluklarından sağlık çalışanlarına yönelik şiddet konusuna kadar kapsamlı değerlendirmelerde bulundu: 

“Hasta hakları ile ilgili ilk çalışmaların Amerika Birleşik Devletleri’nde başladığı kabul edilmektedir. 1972’de Amerika Hastaneler Birliği ‘Hasta Hakları Bildirgesi’ni yayımlamıştır. Bu tarihten önceki dönemde hasta-hekim ilişkisi, temel hak ve hürriyetleri düzenleyen uluslararası sözleşmelerin doğrudan ya da dolaylı olarak etkilediği geleneksel tıp etiği ilkelerine göre sürdürülmekteydi. Ülkemizde ise 1998 yılında Hasta Hakları Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.” 

“Herkes Eşit Şekilde Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkına Sahiptir”

“Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde ırk, dil, din, cinsiyet veya ekonomik durum farkı gözetilmeksizin sağlık hizmetlerinden eşit şekilde yararlanma hakkına sahiptir. Fakat bazı kişiler, sağlık hizmeti sunulurken öncelikli hasta grupları (acil durumdakiler, engelliler, gebeler, yenidoğanlar vb.) ile kendilerini eşit konumda görmekte ve bu öncelikleri görmezden gelmeye çalışmaktadır. Sağlık hizmeti veren kişi tıbbi öncelikleri gözetmekle yükümlüdür.” 

“Bilgi Edinme Hakkı, Hekimin Süresini ve Sorumluluğunu Aşmamalıdır”

“Hasta, her türlü sağlık hizmetinin ve imkânının neler olduğunu öğrenmeye, sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü veya yazılı istemeye hakkına sahiptir. Fakat bu bilgi edinme hakkı, hastanın genel sağlık konuları ile ilgili bilgileri öğrenme sorumluluğunu hekime yıkamaz. Hekim her türlü sağlık bilgisinin her an sorulabileceği bir ayaklı kütüphane değildir. Hastaların, hekimin kendilerine ayırabileceği gerçekçi sürelerde bu bilgiyi alma hakları vardır. Örneğin acil servise soğuk algınlığı şikâyetiyle gelen bir hasta, hekime ‘magnezyumun etkileri’ hakkında bilgi istememelidir. İstese de hekimin diğer hastalara ayırması gereken zamanı düşünerek bu bilgiyi vermeyi reddetme hakkı vardır.”

“Tıbbi Müdahalelerde Hastanın Rızası Esastır”

“Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir. Hasta 18 yaşından küçükse ya da akli melekeleri tam değilse velisinden veya vasisinden izin alınır. Eğer hasta veya velisi bulunmuyorsa ve müdahale edilmezse hayati tehlike doğacaksa, bu şart aranmaz. Ancak 18 yaş altı hastalar velisi olmadan muayene edilmemelidir. Velisi yanında olan ve izin veren hastalarda bile, mümkün olan ölçüde yapılacak müdahalenin neden gerektiği ve etkileri hastanın anlayacağı kelimelerle anlatılmalıdır.”

“Sağlık Kuruluşunu Seçme Hakkı, Sınırsız Değildir”

“Hastanın, tabi olduğu mevzuatın öngördüğü usul ve şartlara uyulmak kaydıyla sağlık kurum ve kuruluşunu ve kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme hakkı vardır. Ne yazık ki ülkemizde hasta başına düşen hekim sayısı OECD ortalamasının yarısıdır. Bu nedenle hastanın sık sık hekim değiştirebileceği bir hekim bolluğu yoktur. Ayrıca sık sık hekim ve kurum değiştirmenin de hastanın tedavisini olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır.” 

“Mahremiyet Hakkı Her Koşulda Korunmalıdır”

“Hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hastanın sağlık durumu ile ilgili tıbbi değerlendirmeler gizli tutulmalıdır. Muayene, teşhis ve tedavinin gerçekleşeceği yerlerde asgari gizlilik şartları sağlanmalıdır. Tıbben sakınca olmadığına karar verilirse hastaların seçtikleri bir yakını yanlarında olabilir. Hastanın tedavisiyle doğrudan ilgili olmayan kişiler tedavi ortamında bulunmamalıdır. Eğer bulunacaksa hastalar öncesinde bilgilendirilmelidir. Sağlık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, mahkeme emri olmadığı sürece üçüncü şahıs ve kurumlarla paylaşılamaz. Hekimlerden olur olmadık sebeplerle idare tarafından talep edilen poliklinik kayıtları da bu gizliliğe dâhildir. Ortada bir hâkim kararı yoksa, hastaların sağlık bilgilerini içeren kayıtları paylaşan kişiler, amirlerinin talimatı olsa bile sorumluluktan kaçamayacaklardır.”

“Tedaviyi Reddetme Hakkı Bilinçli Kullanılmalıdır”

“Hasta, kendisine uygulanması planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını istemek hakkına sahiptir. Ancak bu durumda, tedavi uygulanmazsa doğabilecek zararlar hastaya anlatılmalı ve anlatıldığının yazılı olarak belgelendirilmesi gerekir, Eğer tedaviyi reddetme durumunda hayati bir tehlike oluşacaksa savcılığa bilgi verilmelidir. Hastanın tedaviyi reddetmiş olması, bir daha aynı tedavi merkezine gitmesini engellemez ve bu durum hizmet verilmemesine bahane olarak kullanılamaz.” 

“Sağlıkta Saygı, Karşılıklıdır”

“Hastalar, sağlık çalışanlarından saygılı, nazik ve anlayışlı davranış bekleme hakkına sahiptir. Aynı şekilde sağlık çalışanları da hastalardan saygılı, nazik ve anlayışlı davranış bekleme hakkına sahiptir. Bu hak sadece hasta hakları açısından değil insan hakları kapsamında değerlendirilmelidir.”

“Hastalar Dini Vecibelerini Yerine Getirebilir”

“Tıbbi gerekliliklere engel olmadığı sürece, sağlık tesisinin imkânları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde hasta, inançları doğrultusunda dini vecibelerini yerine getirebilir.” 

“Hastalar Şikâyet ve Dava Açma Hakkına Sahiptir”

“Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikâyet ve dava hakları vardır.”

“Hakların Yanında Sorumluluklar da Vardır”

“Tüm bunların yanında hastaların da uyması gereken kurallar ve yerine getirmeleri gereken sorumluluklar mevcuttur. Hastalar, başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranmalı ve katılımcı bir yaklaşımla teşhis ve tedavi ekibinin bir parçası olduğu bilinciyle hareket etmelidir. Yakınmalarını, geçmiş hastalıklarını, gördüğü tedavileri ve hâlen kullandığı ilaçları hekimine eksiksiz ve doğru olarak vermelidir. Hekim tarafından belirlenen sürelerde kontrole gelmeli, randevu saatine uymalı, değişiklikleri bildirmelidir. Mevzuata göre öncelik tanınan hastalarla diğer hastaların ve personelin haklarına saygı göstermelidir. Ve son olarak, sağlık personeline kesinlikle sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmamalıdır. Haklarının ihlal edildiğini düşünen hastalar veya sorun yaşayanlar, hasta hakları birimlerine başvurmalıdır.”

“Hak, Sorumlulukla Anlam Kazanır”

“Hasta olmak yalnızca haklara sahip olmak değil; aynı zamanda bu hakları doğru, ölçülü ve saygılı şekilde kullanma sorumluluğunu da beraberinde getirir. Bir hasta, ‘muayene olma hakkım var’ diyerek acil servisi gereksiz yere meşgul ettiğinde, gerçekten acil durumda olan bir başka hastanın hayatı tehlikeye girebilir. Randevu alıp gelmeyen veya randevusunu iptal etmeden vazgeçen hastalar, sistemdeki diğer insanların sağlık hizmetine erişimini geciktirir. Tedavi sürecinde hekimin önerilerini dikkate almamak, yanlış veya eksik bilgi vermek hem kişinin kendi sağlığını hem de sağlık çalışanlarının karar sürecini olumsuz etkiler. Bu tür örnekler, hakların kötüye kullanılmasının toplumun genel sağlık hakkına zarar verebileceğini gösterir.”

“Sağlık hizmeti bir ekip işidir. Hekim, hemşire, eczacı, tıbbi sekreter ve temizlik görevlisine kadar herkesin emeği hastanın iyileşme sürecinde değerlidir. Bu nedenle sağlık çalışanlarına yönelik şiddet, hakaret veya tehdit içeren davranışlar hiçbir şekilde kabul edilemez. Gerçek hasta hakları anlayışı, saygı ve empatiye dayalı bir iletişimden doğar,” 

Dr. Salih Bağdadioğlu, “Hak, sorumlulukla anlam kazanır.” sözleriyle açıklamasını tamamladı.

ARTUKLU HABER AJANSI-İSTANBUL