MARDİN BAKIR VE KALAY USTALARI (Bakırcılar/Kalaycılar)

Bakırcılık; Bakır ve diğer hafif metalleri, çeşitli aletlerle şekillendiren, süsleyen, yıpranmış olanları onaran, delen ve parçaları perçin, matkap ile birleştiren sanat dalıdır.

Mardin 20.09.2020 11:14:00 0

Şimdiki gençlere eski mutfak kap kacaklarının bakır olduğunu belirli dönemde temizlenmesi için kalaycılara götürülüp kalaylanıp temizlendiğini,

Veya kalaycı ustaları aynı zamanda soba üreticisi ve tamircisi olduğunu anlatsak acaba kaç gencimiz bunu kafasında hayal edebilir?

Kalorifer kültürü hayatımıza girdiğinden beri zaten sobacılık hayatımızdan tamamen çıktı.

Bakırcılık; Bakır ve diğer hafif metalleri, çeşitli aletlerle şekillendiren, süsleyen, yıpranmış olanları onaran, delen ve parçaları perçin, matkap ile birleştiren sanat dalıdır.

-Kesme makinesi

-Bükme makinesi

-Kıvırma makinesi

-Parlatma makinesi

-Çekiçler ve tokmaklar

-İşleme takımları

-Vida, cıvata ve somunlar

-Metre

-Makas

-El testeresi ve keskiler

-Matkap

-Zımba

-Kumpas gibi malzemeler, bakırcılık mesleğinde kullanılan aletlerdir. Çalışma ortamı sıcak, kirli ve gürültülüdür. Kurşun zehirlenmesi olabilir.

Günümüzde bakırcılıkta yapılan eşyalar, genellikle hediyelik eşyalar olarak yapılmaktadır.

1945’ YILINDAN SONRAKİ MARDİN BAKIRCILARI

-Hacı Imhammet Paşavat (Derviş Beytil Paşavat)

-Hacı Sadık Ayanoğlu (Beytil Paşavat)

-Reşat Ayanoğlu (Beytil Paşavat)

-Kazım Ayanoğlu (Beytil Paşavat)

-Veysi Cura (Beytil Paşavat)

-A.Kadir Beytil Paşavat

-Ali Beytil Paşavat

-Mustafa Seçilmiş (Tubo )

-Hüseyin Seçilmiş (Tubo)

-A.Hamit Ernas

-Hacı İbrahim Çoşkun

-Hacı Hasan Alakuş (Beyt Şebé)

-Hacı Baki

-Kâmil Kanada

-Kâmil Melle Ali

-Tevfik Cicim

-Hacı Imhammet Şemûn

-Hacı Derviş Yücesoy(Beyt Hacıkasımefendi)

-Hacı Talat Yücesoy (Beyt Hacıkasımefendi)

-Mithat Yücesoy (Beyt Hacıkasımefendi)

-Adil Güven (Gelmedi)

-Abde İl-Mausali

-İzzo Abdalo

-Beşir İl Hindi

-Hacı Ferhan (Ferho Beyt Şebo)

-Halil (Beyt Şebo)

-Zeki Abdalo

-Sait Çoşkun

-Abde il Ude

-Abit (Beyt Debbe)

-Baki Oral (Beyt Kiriko)

-A.Kerim Aykaç

-Kermo Acemismail

-Cevat Aygüler (Beyt Hâbeş)

-Edip Aygüler (Beyt Hâbeş)

-Münir Aygüler (Beyt Hâbeş)

-Necat Aygüler (Beyt Hâbeş)

-Mücbil Aygüler (Beyt Hâbeş)

-Nihat Aygüler (Beyt Hâbeş)

-Mehmet Sakın

-Sadık Yay

-Aziz Ernas

-İbrahim Kaya (Bıro Hısrımo)

-Halil Kaya (Hısrımo)

-İzzo Abbas

-Beşir İl Sıffar Sağıroğlu

-A.Halim Olğaç (Hılle il mildikeni)

-Abdurezzak Alakuş (Beyt Şebé)

(1950 yıllarında)

-Münir Alakuş (Beyt Şebé)

-Fevzi Alakuş (Beyt Şebé)

-Bedir Alakuş (Beyt Şebé)

-Edip Alakuş (Beyt Şebé)

-Melle Hacı Abdulhamit Özcan

(Beyt Hacı İbrahim Siyyeğ/ Beyt Hacı Hamit)

-Cihat Özcan (Beyt Hacı Hamit)

-Nihat Özcan (Beyt Hacı Hamit)

-Mahmut Özcan(Beyt Hacı Hamit)

-Hasan Özcan (Beyt Hacı Hamit)

-İbrahim Özcan (Beyt Hacı Hamit)

-Hüseyin Özcan (Beyt Hacı Hamit)

-Hasip Özcan (Beyt Hacı Hamit)

-Mehmet Zeki Alpoğlu

-Selahattin Alpoğlu (Beyt Dekké)

-Sıraç Gürel (Beyt Ruho)

-Mehmet Halit Kantaş (Beytil Ğalok)

-Zeki Kantaş (Beytil Ğalok )

-Zeki Ece

-Mehmet Ece

-Davut Çoşkun

-Hıdır Çoşkun

-İsmail Bakırcı (Beytacemismail)

-A.Kerim Bakırcı (Beytacemismail)

-Aziz Özalkan (Beyt Abdalo)

-Zeki Özalkan (Beyt Abdalo)

-Ethem Özalkan (Beyt Abdalo)

-Davut Alakuş (Beyt Hacı Hasan Deve)

-Süleyman Alakuş (Beyt Hacı Hasan Deve)

-Hasan Alakuş (Beyt Hacı Hasan Deve)

-A.Halim Şimdi

-Osman Fevzi Şimdi

-Şeyhmus Sakız (Seyyid)

-Hüseyin Tahaoğlu (Ihseyin Taha Beytil Sıffar)

-Sait Beyt İzzo Abas

-Haci Cemil Işıktaş

-Mehmet Işıktaş

-Sıraç İyem

-Siraç Güler (Beyt ruho)

-Abdulkerim Kalav

-Hacı Tevfik Beytinnibbeş

-Hafız Sılah Akalpoğlu (Beyt Dekke)

-Haci Fazıl Akalpoğlu (Beyt Dekke)

-Salih Akalpoğlu (Beyt Dekke)

-İbrahim Azize

-Tevfik Yamak

-Cemil Yamak

-Ali Yamak

-Mahmut Aşar

-İbrahim Babaoğlu

-Sadun Akdeniz (Beyt Faraç Mence)

-Ferhan Bedi KOĞUMTEKİN (1946-1957 yılları arasında/Beytil Kızazz)

-Ali Işıktekiner

-Yasin Atik

-Hasan Şimdi

-Zeyno Hôre

-Rızzık İlhindi

-Davut Çınar

-Bıro Isseyid

-Hüsnî

-Mûnir İl İmhallemi

-Musa Hâtûne

-Halil Ârnêbê

-Sait Cello

-Sait Savgu (Beytil Halife)

-Nezir Gümüş (İl Sıffar 1934/1966)

-Mehmet Timur

-Hasip Timur

-Mehmet Kırmızı

-Mehmet Aşar

-Mahmut Aşar

-İzettin Baryaman (1930/1959)

-Gültekin Baryaman

-Metin Alakuşu (Beyt Şêbê)

-Sıraç Çığa

-Nezir Çığa

-Kâmil Kaya

-A.Kerim Kaya

-Zekeriyâ Kaya (Melle Hıdır)

-Mahmut Karanfil

-Sabri Karanfil

-Mûnir Yay

-A.Hamit KANAYRAN (Beytil Paşavat)

-Fevzi Alakuşu (Beyt Şêbê)

KALAYCILIK:

Eskiden çelik, demir, alimünyum, doralex, cam, porselen kap kacak olmadığı için,

bütün mutfak eşyaları bakırdan yapılmış eşyalardı.

Bu sebeple kalaycılar, eskiden bütün mutfakların raflarını süsleyen bakır tencereleri, kap kacakları kalayla kaplayarak pırıl pırıl yaparlardı.

Bakır, ısıyı iyi ilettiği için yemeğin çabuk pişmesini sağlardı. Bakır eşyalar kimyasal maddelerin çoğuyla zehirli tuzlar verir ve bakır kapta uzun süre kalan yemekler ağır zehirlenmelere yol açardı. Bu yüzden bakır kapların üzerine, havanın etkisiyle bozulmayan, kimyasal maddeler karşısında aşınmayan ve zehirli olmayan ince bir kalay tabakası kaplamak gerektiği için kalaylanırlardı. Kalaycı, körükle canlandırdığı büyük bir ateşte kalayı ergitir, kalaylanacak kapları iyice temizledikten sonra bu ergimiş kalay banyosuna batırır; böylece, bakırı çıkmış kapları hem ayna gibi pırıl pırıl yapar, hem de zehirleme tehlikesini ortadan kaldırırdı.

O nedenle nerede bakırcılık gelişmişse, aynı zamanda orada kalaycılık da gelişmiştir. Kalay işi, bakırdan yapılmış bir gerecin yüzeyine, ak kurşun olarak adlandırılan, parlak kül rengindeki gümüşe benzeyen bir maden olan kalayın eritilerek dökülmesi biçiminde uygulanan bir tür kaplamacılıktır.

Kalaycı ustaları, kalaylayacakları kabı kalaycı dükkânının bir köşesinde yer alan ocaktaki ateşin üstüne bir maşayla tutarak ısıtırlar. Sonra usta bir başka kapta hazır tutulan kalay tozu ısıtılan kabın içine serper ve elindeki bir bezle kabın çeperine sıvarlar. Ayrıca kalayla lehim işleri de yapılmaktadır.

Kalaycılık Yapımında Kullanılan Malzemeler:

-Kalay

-Nişa

-Kalaycı Pamuğu

-Kıskaç

-Körük

Kalaycılık 3 temel üzerine kuruludur. Bunlar: Tavlanması, temizlenmesi ve kalaylanmasıdır.

Sonraları, çok daha hafif ve kullanışlı olan alüminyum mutfak eşyalarının yapımıyla kalaycıların sayısı da iyiden iyiye azaldı.

Bakır kullanımını azalmasıyla kalaycılık mesleğide popülerliğini yitirdi. Bir dönem kolaycılık yapanlar oturup iş beklemek yerine işe gitme geleneği doğmuş ve gezici kalaycılık (Seyyar Kalaycılık) ortaya çıkmıştır. Köy köy gezilerek köylülerin kap kacakları kalaylanmıştır.

MARDİN KALAYCILARI:

-Cemil Babaoğlu

(Kalaycı/Reyhaniye Cami Civar/1975)

-Hıdır Çakal

(Kalaycı/Bakırcılar Çarşısı/1975)

-Beşir Ablak (Seyyar Kalaycı)

-Nezir Abak (Beyt Kasıme)

(Kalaycı/ Kalaycılar çarşısında/1975)

-Davut Abak

(Kalaycı/ Kalaycılar çarşısında/1975)

-İbrahim Sakız

(Kalaycı/Buğday Pazarı/1975)

-Emin Efe

(Kalaycı/Savurkapı’da/1975)

-A.Kadir Unat (Beytil Paşavat)

(Sobacı-Kalaycı/Reyhaniye Cami Civar/1974)

-İbrahim Külce