Tarihi mimarisi ve yer şekilleri itibariyle değişik özellikler gösteren Mardin'in doğası da önemlidir. Mardin otsu bilgiler, meyve ağaçları ve orman ağaçları bakımından değişik tür itibariyle zengindir. Ova kesimi ile dağ kesimi arasında yükselti farkı 600 metre civarında olduğundan ve iklim özelliklerinin yer yer değişiklik göstermesinden dolayı çok değişik ağaç türleri yetişen Mardin'de değişik şifali bitkiler yetişmektedir.
Tarihin her döneminde doğadan yararlanan insanoğlu gibi Mardin halkı da bitkilerden şifa uzun yıllardan beri şifa aramaktadır.. Mardin'de şifalı bitkiler olarak bilinen otlardan bazıları... Şifa verdiğine inanılan bitkiler...
MAHLEP
Seyrek dallı, boylu ağaççık veya 10 metreye kadar boylanabilen ağaç durumunda bulunur. Tepesi yuvarlakçadır. Meyve bezelye büyüklüğündedir. Önceleri sarı sonraları koyu kırmızı olgunlukta kara renktedir. Kahvemsi ve acımsı bir tadı vardır. Meyvesinin kozmetik sektöründe değeri vardır. Ağacı kırmızı renkte olup güzel kokuludur.
Mahlep, taze olarak yenildiğinde mide sancısını, likörü yapılıp içildiğinde karın bölgesinde olan sancıları, kurutulup yenildiğinde baş dönmesini önlediği, kurutulmuş iç çekirdeği yenildiğinde ise kalp ağrılarını giderdiği bilinmektedir.
İKŞUT
Otsu olan bitki açık sarı tohum kısmı ise beyaz renktedir. Mercimek büyüklüğünde çiçekleri vardır. Ikşud taze yenilebildiği gibi kurutulup suda birkaç saat bekletildikten sonra süzülüp suyu içildiğinde idrar yolları enfeksiyonuna, karaciğer şişkinliğine, safra kesesindeki ve böbrek ağrılarına ve taşların dışarı atılmasına, sarılığa iyi gelir.Yeni Doğan bebeklerin sancısını kesmek ve Gazını atması için yıllardır Ninelerimşz tarafından genç gelinlere öğretilerek bu Otun kullanmı süregelmektedir.
HAŞİŞİT İL HAPTA(KORKU GİDERİCİ OT)
Otsu olan bu bitki kurutularak aç karna üç gün birer çorba kaşığı yenildiğinde korkudan oluşan rahatsızlıkları ortadan kaldırır.
ŞAHFE(İKLİÇE OTU)
Yörede yetişen siyah ve koyu yeşil renkten oluşan bu otsu bitki baharat olarak Genelde kışın ve Bayramlarda yapılan yöresel çöreklerde kullanılır. İklçie de kullanılan bu ot Sütle kaynatılarak içildiğinde öksürüğe iyi gelmektedir.
ŞAİR İL CIBBAR
Kahverengi renkte olup kadın hastalıklarında kullanılır.Mardin yöresinde yetişen bu ot genellikle kadın hastalıklarını tedavi edici özelliği nedeni ile kukllanımlmaktadır.
HIYAR İL IHMAR(EŞEK HIYARI)
Yeşil Çağla şeklindeki meyve yabani olarak Mardindeki dağlarda yetişmektedir. Sinüzit ve sarılık rahatsızlıklarında hafif koklanarak kullanılır. Burundan akan sıvı sayesinde rahatsızlık geçtiği iddia edilmektedir.
AFS (MAZI)
Pul yapraklı daimi yeşil bir evcikli, ağaç ve ağaççık halinde bulunmaktadır. Meyvesi alıç büyüklüğünde sert pullu ve açık sarı renktedir. Meyve iyice dövülerek sabahları aç karma bal ile birlikte yenildiğinde akciğer ve mide ülseri, bağırsak iltihabı ve ağız yaralarına iyi gelir. Mazı ilaç sanayinde de kullanılmaktadır.
IROK IL SÜS (MEYAN KÖKÜ)
Mide rahatsızlıklarına iyi gelmektedir. Çiğnenerek yutulmaktadır. Ayrıca meyankökü suda bekletilip süzülen su içildiğinde, mide hazımsızlıklarına ve susuzluğu gidermeye yaramaktadır.Bu ot ile yapılan Meyan Şerbeti uzun yıllar Mardinli vatandaşlar tarafından yayagın olarak kullanılmış,Ancak sonyıllarda Süs diye tabir edilen Meyan Kökü Şerbeti kullanımı gittikçe azalmıştır.
SIĞD
Taze olarak tüketilmektedir. Fıstık büyüklüğündeki meyvenin içi yenilmektedir. Şeker hastalığı ve tansiyon ayarlayıcıdır.
IRK İL LİĞBE
Sarmaşık şeklinde olan bitkinin kökü toprak altında sökülerek çıkarılmaktadır. Bağlarda bol miktarda bulunmaktadır. Azar azar parçalanarak yenilen kök şeker hastalığına iyi geldiği biliniyor.
Gözdaşı: Nazar içindir. Üzerlik olarak kullanılır. Ayrıca bazı mantar hastalıklarının iyileştirilmesi için sürülmektedir.
IBZOR8REZENE)
Şekercilikte ve Çöreklerde kullanılan Bitki kaynatılarak suyuna batırılan pamuk gözler üzerine konularak beş dakika bekletildiğinde göz ağrılarını giderip dinlendirmektedir.
KETEN TOHUMU
Susam şeklinde olan bitki koyu kahverengi renktedir. Sütte bekletilerek yenildiğinde; kolit, bağırsak ve boğaz iltihabı, bronşit ve mide ülserine iyi gelmektedir.
Terğuziye(Mardin Sakızı): Çiğnendiğinde mide ve diş ağrılarını gidermektedir.
CIIDE
Süt ile kaynatılıp içildiğinde şeker hastalığı, karın ve mide sancılarını gidermektedir.
YENSUN(ANASON)
Çay olarak kullanılır. Stres, uykusuzluğu ve gaz giderici özelliği vardır.
AYVA YAPRAĞI
Çay olarak kullanılır, Bağırsak parazitleri ve baş dönmesini giderir. Yörede, hamile kadınların çocuklarının güzel olması için kullanılmaktadır.
HILBE(ÇEMEN)
Kadın hastalıklarında kullanılmaktadır. Ayrıca köftelere ve et sucuklarına tatlandırıcı olarak kullanılır.
Oğulotu: İki ay süre ile çayı günde iki defa içildiğinde kalp hastalığını ve damar tıkanıklıklarını iyi etmektedir.
NINHE
Süt ile kaynatılıp içildiğinde öksürük ve soğuk algınlıklarına iyi gelmektedir. Pekmezle kaynatılan Nınhe, hamamda loğusa kadınların vücutlarına sürüldüğünde her türlü ağrılarım gidermektedir. Papatya: Çay olarak kullanılmaktadır. Bağırsak gazı ve karın bölgesinde toplanan sıvının dışarı atılmasını sağlamaktadır. Ayrıca kaynatılarak saçlar suyu ile tarandığında parlaklık kazanmasını sağlar.
GIBBEZE(EBE GÜMECİ)
Lapa olarak romatizmalı bölgelere bırakıldığında ağrıları gidermektedir. Yenildiğinde iyi bir zihin dinlendiricidir.
Harmal (Uzerlik): Nazar için evlerde ipe geçirilerek asılmaktadır. Kuru şekilde ateşte soğan kabuğu ve kişniş ile birlikte yakıldığında nazara iyi geldiğine inanılır.
ZEYT İL BITIM -BITIM YAĞI (YABANİ FISTIK YAĞI)
Mardin yöresinde yaygın olarak yetişen ve bir çeşit yabani Fıstık olan Bıtımdan elde edilen Yağ olup,henüz kabuklar yeşilken iyice dövülerek çıkarılır. Sabahlan aç karma bir çorba kaşığı bitim yağı içilirse bronşit ve göğüs ağrılarına iyi gelmektedir.
GIZBARA(KİŞNİŞ)
Hem yeşil hem de kuru olarak yenildiğinde baş dönmelerine iyi gelir. Etli yemeklerde, çorbalarda baharat olarak kullanılır.Çeşitli yöresel yemeklerde baharat olarak kullnılmakta olan gızbara Mardin yöresinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
İŞFELLAH(KAPARİ)
Yörede bol miktarda, kireç ve güneş ışığının bol olduğu yerlerde, son zamanlarda da daha düzenli ekimi yapılarak kullanımı artırılmaktadır. Kapari yiyen kişiler kendilerini daha zinde hissederler. Romatizma, mide ve kan dolaşımını düzenleyici etkisi olduğuna inanılır ve bu amaçla kullanılır.
SUMAK(SIMMAK)
Sumak genellikle baharat olarak kullanılır. Kokuyu azalttığı için özellikle soğan salatalarında tercih edilir. Ekşi tadı ile salatalarda sevilerek yenen bir baharattır. Tıbbi olarak da faydalı bir bitki olan sumak bitkisinin yaprağı su ile kaynatılarak içilmek süretiyle ya da gargara olarak kullanılır. Gargara yapılırsa boğaz ve dişeti hastalıklarına iyi gelir.Sumak kaynatılıp suyu içilirse zehirlenmelerde faydası görülür. 1 litre kaynar suyun içerisine 100 gr sumak katılıp 10 dakika demlenir ve günde 3 bardak içilir veya gargara olarak kullanılır.
* Sumak, hazmı kolaylaştırır.
* Hazımsızlığı ve iştahsızlığı giderir.
* İshali keser.
* Kandaki şeker miktarını düşürür.
* Sumak, ekşi tadıyla iştah açıcı bir baharattır.
* Kokulu sumağın tentür halindeki şekli idrar tutamama hastalığında faydalıdır.
* Sumak süper antioksidan gücüne sahiptir.
* Tane Sumak, demlenip suyu içilirse zehirlenmelerde faydalıdır.
* Damarları büzerek kanamayı durdurmaya yardımcı olur. Bu etkisi ile kanamalarda faydalıdır.
ABDULLAH ORTAÇ
